Het is een opvallend feit: zowel bij de eerste uitbraak van het coronavirus (Covid-19) in China eind 2019 als bij de eerste uitbraak van het Tomato brown rugose fruit virus (ToBRFV) in Duitsland in de zomer van 2018 was teeltadviseur Jan Banken van Horti-Consult International onbewust dichterbij dan hij op dat moment wist. Hij kan er gelukkig om lachen aan het begin van 2021, een jaar waarin virussen aandacht blijven vragen. “Ik heb snel ervaring opgedaan en had daarmee een voorsprong die ik liever niet had gehad.”
‘Voorspeller’
Sinds de oprichting van Horti-Consult International in 2006 samen met collega’s Jan Verbaarschot en Gilbert Heijens komt Jan bij veel telers over de vloer. Telers in Nederland, België en Duitsland, de basisregio voor het inmiddels zevenkoppige adviseursteam dat telers wereldwijd adviseert. Een mooi bestaan vindt Jan het adviseursbestaan, waarin hij veel ontwikkelingen meemaakte. En in zeker zin samen met zijn collega’s ook wist te ‘voorspellen’, zij het met een knipoog.
“Ongeveer elke vijf jaar organiseren wij met onze club adviseurs een symposium met klanten waarin wij elkaar bijpraten over de actuele ontwikkelingen. Achteraf bezien was het onderwerp elke keer goed gekozen. De eerste keer bespraken we schaalvergroting en niet veel later zag je die ontwikkeling echt van start gaan, ook dankzij beschikbaarheid van steeds meer goedkopere Poolse arbeid. Vervolgens ging het over AR-glas als innovatie en wat bleek? Veel nieuwe kassen werden vervolgens met dit glas uitgerust. En in 2016, tijdens ons derde symposium, bespraken we ledbelichting. En kijk: steeds meer telers weten de weg naar LED te vinden.”
Jan haast zich te zeggen dat hij geen voorspeller is, maar de opsomming laat wel zien dat de tuinbouw niet stilstaat, voor zover men daar al aan zou twijfelen. Wat zou, in lijn met het bovenstaande, het nieuwe onderwerp van een symposium worden? “Ik denk dat je dan moet denken in de richting van hybride belichting met LED, datagedreven telen en Het Nieuwe Telen. Allemaal ontwikkelingen waarmee wij met onze klanten steeds meer bezig zijn. Maar pas op: wij moeten die vierde ‘voorspelling’ nog wel waarmaken”, lacht Jan.
ToBRFV
Door met een onderwerp waarmee telers niet lachen: ToBRFV. Het blijft telers zorgen baren, ziet Jan. “De virusdruk en hoe daarmee om te gaan zijn steevast onderwerp van mijn contacten met klanten. Telers maken zich hier zorgen over zie ik en tomatentelers kijken ook echt wel rond om eventueel over te stappen op een andere teelt, al blijven de meesten de tomatenteelt echt wel trouw.”
Dan is het wel zaak goed met de dreiging van het virus om te gaan. “In Duitsland, bij o.a. mijn klant die achteraf de eerste in Duitsland bleek met het virus in zijn kas, is het de telers gelukt volledig virusvrij te raken na heel grondig schoonmaken en desinfecteren. In Nederland zie ik dat dat moeilijker gaat. Daarbij speelt zeker mee dat hier veel meer telers in tomaat met belichting telen. Daardoor staat er bijna altijd wel in een deel van de kas gewas. Schoonmaken en desinfecteren is dan gewoon moeilijker.”
Zoals gezegd, Jan deed ongewild snel ervaring op met ToBRFV. Hij ging niet snel daarna in gesprek met een regulier schoonmaakbedrijf met ervaring met het schoonmaken van ziekenhuizen. “Een teler die hygiënisch wil werken, moet daar eigenlijk ook naar toe, naar zo’n ziekenhuisprotocol wat betreft hygiëne. De manager van het schoonmaakbedrijf vertelde mij eigenlijk kort maar krachtig dat alles draaide om ‘poetsen, poetsen, poetsen’ en dan nog een keer of drie poetsen én dan pas desinfecteren.
Dat moet uiteindelijk ook in de kas, al staat er hier altijd ook druk op omdat een lege kas ‘geld kost’ en de teeltwisseling toch ook snel moet. Belangrijk blijft in de strijd met dit, en andere plantbelagers, kennis met elkaar blijven delen om van elkaar te leren.” De laatste jaren zien Jan en het team dat bedrijven groter zijn geworden en dat de afzetstructuren ze ook meer tot concurrenten hebben gemaakt. “Dit belemmert de kennisuitwisseling en dat is jammer.”
Hybride
Het is echter gelukkig niet alleen maar ‘virus’ waarover Jan het met zijn klanten, de tomatentelers in Nederland, België en Duitsland, heeft. “Momenteel zie je ook Het Nieuwe Telen steeds meer toegepast worden én hybride belichting. De drempel voor de investering in LED is door de opkomst van meer aanbieders en hierdoor lagere investeringskosten lager geworden, al blijft de keuze voor de juiste lamp wel een uitdaging.
Aan mij is het om samen met de teler de kas met belichting zo in te richten dat enerzijds de verhouding en verdeling van het licht in de kas goed is en anderzijds vervolgens de teelt op de nieuwe situatie aan te passen. Met extra belichting moet je anders snoeien, dichter planten en met meer planten per vierkante meter telen. En vervolgens evalueer je elk jaar de resultaten en stuur je bij. Een mooi spel om samen met de teler mee bezig te zijn.”
Tussen zijn klanten bestaan duidelijke verschillen. Er zijn grote telers die continu de nieuwste innovaties direct introduceren, maar ook meer ‘volgende’ telers. En dan zijn er nog flinke verschillen tussen telers in Nederland, België en Duitsland onderling. “Belgische telers hebben t.o.v. telers in Nederland een voordeeltje op het vlak van energie, omdat de WKK er meer gesubsidieerd wordt en met iets lagere loonkosten. In Duitsland is dat juist anders. Daar is stroom duur en daarmee belichten moeilijker rendabel te maken. Wel heeft een Duitse teler het voordeel dat hij voor zijn product van eigen bodem in Duitsland meer krijgt dan het importproduct. Dat is voor hen dat weer een voordeeltje t.o.v. bijvoorbeeld telers in Nederland en België.”
Op het randje
Met de opkomst van belichting zijn er voor Jan, voor wie er min of meer voor komend jaar een vast bezoekschema bestaat voor zijn klanten, geen rustige periodes weer. “Vrijwel jaarrond is er altijd wel een teler die gaat planten of een nieuwe teelt met belichting opstart. De eersten starten alweer in mei.”
Horti-Consult houdt haar mainbusiness graag in Nederland, België en Duitsland. “Dat is ons belangrijkste werkgebied. “Hier vinden nog veel ontwikkelingen plaats en daar willen we graag bij zijn. Daarnaast spreiden we onze vleugels steeds verder uit over de wereld. Er komen steeds meer vragen vanuit andere regio’s op ons af. Daar willen we graag op inspringen.”
2021 ziet Jan, ondanks o.a. virusdruk, positief in. “Ik ben positief. Samen met de teler is het uiteindelijk vooral het belangrijkst om de teelt er goed op te zetten. Mijn advies daarbij is vooral om niet écht op het randje te telen. Als je dat doet, ben je niet flexibel en kan het gewas moeilijker tegen een stootje zoals een virus of plaag. Iets meer op zeker gaan, is volgens mij altijd verstandiger dan veel risico nemen.”
Gepubliceerd op Groentenieuws.nl 13 januari 2021
